دروازه‏ هاى اصفهان در دوران صفویه‏

در قرن ۱۷ میلادى یعنى در دوران حکومت صفویه شهر اصفهان به وسیله دیوارى که طول آن حدود ۲۸ کیلومتر بوده است محافظت میشد، این حصار داراى دروازه‏ هاى متعددى براى عبور و مرور بوده است، شاردن جهانگرد فرانسوى از ۸ دروازه اصلى و ۶ دروازه فرعى شهر سخن گفته و در باره دروازه‏هاى اصلى شهر میگوید:

دروازه دولت يا دروازه چهارباغ عباسي که خود مدخل ورودي و کنترلي عمارات سلطنتي عصر صفوي متشکل از ميدان نقش جهان – کاخ هاي حکومتي – مراکز ديوان بيگي – قورچي باشي – سپهسالار – فرش خانه – طاووس خانه – وزير اعظم – داروغه – توحيد خانه که همان زورخانه شيرگويا

دروازه حسن‏ آباد  محلات باغ کاران و خواجو که در حقيقت شارع اصلي شهر اصفهان بوده و تا ميدان قديم امتداد داشته و در عصر صفويه ؛ با تشکيل محله نو خواجو – چرخاب فعلي مسير چهارباغ صدر – صالح آباد باغ فرنون کوي هفت مدرسه و رستم بيگ و امامزاده هاي باقر و احمد عليه السلام و کوي بکتاش و حاتم بيگ و بازار بزرگ مقصود بيک و باغهاي کلم و خلفاء به طرف ميدان قديم و معبد کاروانيان و ساکنان محلات و مسيرهاي شهري بوده است .

جوباره (که دروازه عباسى نیز گفته میشود)

قدمت آن به عصر کوچ يهوديان از بابل به اصفهان در زمان حکومت کوروش هخامنشي و ساحت يهوديه به فرمان شوشاندخت يا همسر يهودي يزدگرد اول ساساني در سال هاي 400 تا 420 قبل از ميلاد است

منشأ آن به حکومت هخامنشی و مهاجرت یهودیان بابل به دستور کوروش برمی گردد. نقطه ای که یهودیان در آن رحل اقامت افکندند تا قرن پنجم هجری به دارالیهود معروف بوده است، اما بعدها تغییر نام داد و به جهانباره و جویباره معروف گشت. البته برخی هم وجه تسمیه آن را به جاری شدن جویی در آنجا مربوط می دانند. جویباره در دوره های بعد از اسلام یکی از محله های شهر اصفهان شد و در دوران سلجوقی مرکزیتی برای شهر پیدا کرد که وجود آثار تاریخی کهن همچون منار ساربان و منار چهل دختران روشنگر این موضوع است.

دروازه اليادران (آريادران) از سمت شمال غرب و در ارتباط با مناطق جاوان- کودجان از مناطق باغ نو – صارميه فعلي و جوي شاه و کهندژ به طرف ماربين و نجف آباد.
 دروازه جوزدان از مناطق درب کوشک محله نوي جوزدان – در باغ شاه – باغ شاه – برزان و آفاران به طرف رهنان و ماربين و نجف آباد.

دروازه چهارسوق و مستهلک و قبرستان بني فاطمه محله نو 

دروازه مارنان يا ماربانان در سمت جنوب به طرف برزرود جي و دستگرد خيار و گار حمام مناطق لنجانات و النجانات و مناطق ترک نشين آيدو غميش که به مفهوم ترکي (ماه زاينده رود يا ماه دينار ) تلقي مي گردد.
دروازه لنبان قينان و سه پله مربوط به نواحي مرزي ناجوان – علي آباد – نصرآباد – ميرزا طاهر به طرف آتشگاه و آتشکده شهر ارودشير ماربين و نجف آباد

دروازه بيدآباد

دروازه طوقچى

محله طوقچی یا به زبان محلی طخچی، نام یکی از محله های قدیم اصفهان است. نام امروزی اش میدان قدس می باشد. وجه تسمیه طوقچی را گفته‌اند به خاطر این است که ابتدای دروازه شمالی اصفهان قدیم قرار داشته و دارای باغ های فراوان و حاصلخیز بوده که مانند طوقی سبز گرداگرد شمالی اصفهان را دربر می گرفته است. این باغ ها اکثراً سلطنتی و محله یهودی نشین را که قسمت جنوبی این محله قرار داشت و همچنین در قسمت شرقی این محله قبرستان به قدمت قبل صفویه بوده را از این قسمت کاملاً مجزا می ساخته است. در نزدیکی میدان طوقچی باغ بزرگی به نام باغ قوش خانه وجود دارد که تاریخ بنای آن به زمان صفویه برمی گردد. به نظر می رسد کاربرد این باغ علاوه بر استفاده تفریحی خاندان پادشاهی در ایام تابستان، پرورش مرغ های شکاری یا همان قوش بوده است. باتوجه به این مطلب که به این نوع از مرغ یا به طور کلی در زبان ترکی به مرغ طوق یا طوقی گفته می شده و پسوند چی برای استفاده کاربری به آن اضافه شده است مانند گاری چی، پس طوقچی نشان از شغل یا حرفه افرادی داشته که پرورش مرغ های شکاری را عهده دار بوده‌اند و به طبع محله ای که این افراد همراه با خانواده در آن ساکن بوده‌اند را محله ی طوقچی می گفته‌اند.

دروازه دردشت

یکی از محلات بزرگ شهر اصفهان محله دردشت است. محله دردشت در جنوب خیابان عبدالرزاق واقع شده است و بازار دردشت به عنوان ستون فقرات محله دردشت بشمار می رود، که عناصر مذهبی و خدماتی مثل مسجد آقانور، کاروانسرای قدیمی و مسجد پاسنگ و حمام دردشت را در اطراف خود دارد. سازماندهی مرکز محله دردشت شهر اصفهان را در واقع می توان یک شهر صفوی نامید. بازار صفوی اصفهان، واقع در شمال میدان نقش جهان، این میدان را به میدان کهنه سلجوقی متصل می کند. محور صفوی به همراه بازار اهمیت بارزی پیدا کرده و در واقع از اصلی ترین محورهای شهری شد. از این محور اصلی، محورهای نیمه عمومی و نیمه خصوصی منشعب می شده اند که محله ها و مراکز را به محور متصل می کردند و هر کدام با اتصال به میدان اصلی شهر با تداوم، وحدت و یکپارچگی شهر را انسجام می بخشیدند.

دروازه سيد احمديان شامل مجموعه محلات احمد آباد – صحراي آسنجان (آحسين جان يا سنجريه )

دروازه کران در منطقه مرکزي شرق اصفهان شامل محلات و قبرستان باغ مراد و کهن چشمه (سرچشمه خوراسگان) و محلات چشمه پاقلعه – قلعه تبرک و باغ ها و اراضي گران و بافکان و امام زاده شاه زيد و باطرفان يا طالنان – خرجان – کومان و اشگهان که اقتباسي از سيره نام واژه هاي اشکانيان و مشابه نام هاي نظير ارشگاوندچي و آشگران رودشت و اشگستان اردستان بود ، و در اثر گذشت زمان به صورت نامواژه هاي نامأنوس و ناشناخته در فرهنگ عوام تبديل گرديده است

دروازه ظله در منطقه شرقي و محلات ترواسگان يا تل واسگان که در فورس قديم به مفهوم محل مضطرنين وبيچارگان و آوارگان بوده و حومه محلات نورباران – قبرستان منشي و مقبره شيخ يوسف و اراضي جوزدان خرابه و از مراکز نورقلي و کنترل مالياتي خارج از شهر زمان خويش محسوب مي شده است